Triggerende pestbacteriën geïdentificeerd

Onderzoekers identificeerden de oorzakelijke bacteriën van de pest

30/08/2011

De pest (Latijn Pestis = pest) trok in de Middeleeuwen ongeveer een derde van de Europese bevolking daar binnen en vormde de meest ernstige pandemie die de mensheid tot nu toe heeft meegemaakt. Sindsdien wordt de ziekte ook wel genoemd „Zwarte dood“ bekend en onderzoekers over de hele wereld zijn nog steeds op zoek naar de oorzaak van de wereldwijde epidemie. Onderzoekers uit Canada en Duitsland hebben nu de pathogeen van de pest kunnen identificeren.

Hoewel de bacterie Yersinia pestis in de 14e eeuw lange tijd als een waarschijnlijke oorzaak van de pestepidemie werd beschouwd, kon tot nu toe geen duidelijk wetenschappelijk bewijs voor de bacterie als trigger van de „zwarte dood“ worden verstrekt. Onderzoekers van de Universiteit van Tübingen en de Canadese McMaster University bieden dit nu aan in de huidige uitgave van het tijdschrift „Proceedings van de National Academy of Sciences“ (PNAS). In hun studie van 100 skeletten uit een massagraf op een pestbegraafplaats in Londen, analyseerden de wetenschappers genetisch en zochten ze naar sporen van de pestpathogenen.

Genetica van de pestbacterie gedecodeerd
Als onderdeel van hun onderzoek, de onderzoekers in de skeletten, het genetische materiaal van het pathogeen, die had geleid tot de dood van de getroffenen, decoderen en vervolgens vergelijken met de huidige vorm van bacteriën. Het resultaat was duidelijk: de bacterie Yersinia pestis, die tegenwoordig nog steeds wijdverspreid is in verschillende delen van de wereld, was de oorzaak van de pestepidemie in de 14e eeuw, rapporteren de wetenschappers. De veronderstelling dat de pest pandemie mogelijk een ziekte was die vergelijkbaar is met de Ebola-koorts, was niet bevestigd, aldus onderzoekers van de Universiteit van Tübingen. Genetische analyse gaf een definitief antwoord, zeiden experts. Zoals de studie-auteur Johannes Krause van de universiteit van Tübingen uitlegde „geen twijfel“ Vergeet niet dat de pandemie van „zwarte dood“ werd veroorzaakt door de bacterie Yersinia pestis. Hoewel de Yersinia pestis-bacteriën van vandaag veel onschadelijker zijn dan de ziekteverwekkers in de Middeleeuwen, maar de connectie is duidelijk. Volgens de experts bestaat de oorspronkelijke, aanzienlijk agressievere vorm van bacteriën echter niet meer. Hoewel mensen nog steeds besmet raken met het ongedierte, maar de ziekte is veel langzamer en veel minder dodelijk dan in de pestepidemie in de middeleeuwen. „Dit geeft aan dat ten minste dit deel van de genetische informatie van de Pesterreeger weinig is veranderd in de afgelopen 600 jaar“, Prof. Dr. Johannes Krause van de Universiteit van Tübingen.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks nog steeds ongeveer 100 tot 200 mensen aan de zwarte pest. Elk jaar worden er tot 3000 gevallen geregistreerd, waarbij vooral in de 3e wereld de ziektecijfers hoger zijn. De gevaarlijke kiem die mensen infecteert, maar ook dieren. De overdracht vindt voornamelijk plaats bij vlooien van ratten.

Pest verspreidt zich snel
de „zwarte dood“, zoals de pest toen door het volk werd genoemd, was de grootste pandemie in Europa tot nu toe en ongebreideld tussen de jaren 1347 en 1353. Volgens wetenschappelijke schattingen stierven ongeveer 25 miljoen mensen als gevolg van infectieziekten. Volgens eerdere bevindingen begon de pandemie eerst in Azië en arriveerde na enige tijd in Europa. Door de proliferatie van delen van hele gebieden zijn ontvolkt, terwijl andere gebieden werden gespaard of slechts gedeeltelijk werden getroffen. In de regio van het huidige Duitsland is naar schatting bijna een op de tien mensen als gevolg van de pest gestorven. De zwaarst getroffen steden waren Keulen, Hamburg of Bremen. Door slechte hygiëne en in die tijd hoge bevolkingsdichtheid kon de ziekteverwekker zich snel verspreiden.

De pest is nog steeds een mysterie voor de onderzoekers. Lange tijd hadden wetenschappers aangenomen dat de pestziekte de builenpest was. De naam „zwarte dood“ Dit kan te wijten zijn aan mensen die lijden aan interne bloedingen op de huid na infectie „zwarte vlekken“ uitzag. Ondanks het onderzoek is het nog steeds niet helemaal duidelijk waarom de pest zich zo snel verspreidde in de Middeleeuwen, terwijl de pestziekte van vandaag zich veel langzamer kan verspreiden, zelfs als er geen medische zorg beschikbaar is. Dit moet nu worden bepaald door verder onderzoek. (Sb)

Lees over:
Pest op Madagaskar vereist 60 doden
Natuurgeneeswijze: Zweeds bitter met groot effect

Fotocredits: Cornelia Menichelli
Afbeelding: Atlas of World History, Roger Zenner, Creative Commons door / sa / de