Depressie door trauma in de kindertijd

Trauma in de kindertijd brandt in het genetisch materiaal

03/12/2012

Traumatische ervaringen uit de kindertijd, zoals geweld, mishandeling of tragische sterfgevallen, resulteren later in het leven in een significant verhoogd risico op psychische aandoeningen. Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van Elisabeth Binder van het Max Planck Instituut voor Psychiatrie München heeft nu een moleculair effect gedecodeerd dat deze verhoogde vatbaarheid voor geestesziekten veroorzaakt.

Volgens de onderzoekers leiden trauma's in de kindertijd en de hoge niveaus van stress die ermee gepaard gaan tot permanente veranderingen in de regulatie van genen. „Sommige varianten van het FKBP5-gen zijn epigenetisch veranderd door vroeg trauma“, wat „bij mensen met deze genetische aanleg een permanente ontregeling van het stresshormoonsysteem“ oorzaken, meldt het Max Planck Instituut voor Psychiatrie in een recent persbericht. De resultaten van hun onderzoek hebben de wetenschappers in het tijdschrift „Nature Neuroscience“ gepubliceerd.

Levenslange stoornissen als gevolg van traumatische ervaringen uit de kindertijd
De ervaringen met mishandeling en geweld in de kinderjaren kunnen de betrokkene een leven lang beïnvloeden, is al lang bekend. De verhoogde vatbaarheid voor psychische aandoeningen zoals depressie of fobieën is ook in deze context vele malen besproken. Maar tot nu toe zijn mogelijke moleculaire verbindingen weggelaten. Het internationale onderzoeksteam onder leiding van Elisabeth Binder heeft daarom het genetische materiaal van bijna 2.000 Afro-Amerikanen onderzocht als onderdeel van een uitgebreide studie, „die verschillende keren zwaar getraumatiseerd waren als volwassenen of als kinderen“, rapporteert het Max Planck Institute. Ongeveer een derde van de proefpersonen was geestelijk ziek en vertoonde een posttraumatische stressstoornis als gevolg van de gebeurtenissen die hadden plaatsgevonden, terwijl de andere studiedeelnemers blijkbaar beter in staat waren om hun traumatische ervaringen te verwerken. De wetenschappers vergeleken de genetische sequenties van zieke en niet-getroffen traumaslachtoffers met „het mechanisme van deze gen-omgevingsinteractie“ verduidelijk en ontdek welk genetisch effect achter het verhoogde risico op ziekte schuilgaat.

Speciale genvariant veroorzaakt een verhoogd risico op geestesziekten
Eigenlijk is dat zo „Risico op het ontwikkelen van een posttraumatische stressstoornis met toenemende ernst van mishandeling, alleen in de dragers van een specifieke genetische variant in het FKBP5-gen“ Volgens het rapport van het Max Planck Institute of Psychiatry. Alleen proefpersonen met een overeenkomstige genetische predispositie vertoonden een significant hoger ziekterisico na traumatische gebeurtenissen in de kindertijd. De variant van het FKBP5-gen vormt dus de sleutel tot de steeds vaker voorkomende geestesziekte na trauma-ervaringen tijdens de kinderjaren. Het gen „Bepaalt hoe effectief het lichaam op stresshormonen kan reageren en reguleert daarmee het hele stresshormoonsysteem“, het Max Planck Institute legde de functie van FKBP5 uit.

Genetische veranderingen als gevolg van kindertrauma
De wetenschappers toonden dat in experimenten met zenuwcellen „extreme stress en dus hoge niveaus van stresshormoon een zogenaamde epigenetische verandering“ het FKBP5-gen beïnvloeden. Zo is het „Op dit punt splitste een methylgroep, die de activiteit van FKBP5 aanzienlijk verhoogt“, verklaart het Max Planck Institute of Psychiatry. Het effect is voornamelijk te wijten aan trauma in de kindertijd. Onderzoeksdeelnemers die uitsluitend op volwassen leeftijd getraumatiseerd waren, vertoonden dienovereenkomstig „geen ziekte-geassocieerde demethylatie in het FKBP5-gen.“ De wetenschapper van het Max Planck Instituut voor Psychiatrie, Torsten Klengel, die ook deelnam aan de studie, legde uit dat trauma's in de kindertijd permanente sporen nalaten op het DNA, afhankelijk van hun genetische aanleg. Vanwege de epigenetische veranderingen in het FKBP5-gen „een persistente controle van de as van het stresshormoon in de getroffen persoon“ voorwaardelijk, in het slechtste geval „kan eindigen in een psychiatrische ziekte.“ Volgens de expert is een van de belangrijkste bevindingen van de huidige studie, „dat de stress-geïnduceerde epigenetische veranderingen alleen kunnen optreden, zelfs als deze specifieke DNA-sequentie“ aanwezig.

Nieuwe behandelingsstrategieën voor psychische aandoeningen na trauma op de kinderleeftijd
De resultaten van de onderzoekers zijn enerzijds een belangrijke bijdrage aan de „Inzicht in psychiatrische stoornissen als een resultaat van de interactie van omgevings- en genetische factoren“, Aan de andere kant kunnen ze echter ook helpen „Geïndividualiseerde behandeling van mensen bij wie bovenal een traumatisering in de vroege jeugd het risico op ziekte aanzienlijk heeft verhoogd“, rapporteert het Max Planck Institute for Psychiatry. „Deze identificatie van moleculaire mechanismen van genotype-gerelateerde lange termijn omgevingsreactiviteit zal nuttig zijn bij het ontwerpen van effectieve behandelingsstrategieën voor stress-gerelateerde stoornissen“, de onderzoekers schrijven daarin „Nature Neuroscience“-artikel.

De huidige bevindingen doen echter ook de vraag rijzen of de door het trauma van het kind veroorzaakte epigenetische veranderingen ook kunnen worden doorgegeven aan de kinderen van de getroffen traumaslachtoffers. Dit moet nu in verdere studies worden onderzocht. Daarnaast is er hoop bij de onderzoekers om in de toekomst de onderliggende processen met geneesmiddelen ongedaan te kunnen maken, wat ook bij toekomstige onderzoeken zou moeten worden gecontroleerd. (Fp)

Lees ook:
De pijn van herinneringen aan trauma
Hersenschade door mishandeling in de kindertijd
Kindermishandeling laat littekens achter in de hersenen
Hoger risico op ziekte als gevolg van trauma

Afbeelding: Martin Schemm