Wanneer de angst tot echte klachten leidt

Verslagen van de media over gezondheidsrisico's kunnen angst en echt ongemak teweegbrengen

2013/08/05

Steeds weer meldt de media over gevaarlijke stoffen of schadelijke straling. Bij sommige mensen veroorzaakt dit niet alleen angst, maar ook echt ongemak. Het zogenaamde nocebo-effect werd onderzocht door een Duitse onderzoeker tijdens een onderzoeksverblijf in Engeland. Zijn conclusie: "Wetenschap en de media moeten nauwer samenwerken en onderwerpen zoals gezondheidsrisico's zo waarheidsgetrouw mogelijk rapporteren".

Alleen de verwachting van schade kan angst en echt ongemak veroorzaken
Talloze berichten over dodelijke virussen, zeldzame dodelijke ziektes en schadelijke elektrosmog spoken door de media. Hoewel velen een wetenschappelijke basis missen, triggeren de soms zeer lugubere rapporten angsten. Bij sommige mensen gaat de angst zelfs zover dat ze echt ongemak veroorzaakt. Deskundigen spreken van het zogenaamde nocebo-effect, wat het tegenovergestelde effect heeft als het placebo-effect. Hoewel de laatste positieve effecten optreden ondanks medicijnvrije geneesmiddelen, lijden mensen met nocebo-effect aan ziektesymptomen, hoewel er geen reëel gezondheidsrisico is. Mediaberichten over straling van mobiele telefoons alleen zijn bijvoorbeeld voldoende om klachten zoals hoofdpijn en misselijkheid op te wekken.

De Duitse wetenschapper Michael Witthöft van de Johannes Gutenberg Universiteit in Mainz bestudeerde het fenomeen van elektromagnetische overgevoeligheid samen met zijn collega G. James Rubin tijdens een onderzoeksverblijf aan het King's College in Londen. Met behulp van magnetische resonantie beeldvorming konden de onderzoekers erkennen dat "de pijnverwerkende gebieden in de hersenen daadwerkelijk werden geactiveerd door de getroffenen, hoewel er geen echte straling aanwezig was". Witthöft en Rubin kwamen tot de conclusie dat "alleen de verwachting van letsel pijn en ander ongemak kan veroorzaken".

Onderwerpen met echte klachten hoewel er feitelijk geen risico's aanwezig waren
Tijdens het onderzoek werd een rapport voorgelegd aan een groep van 147 proefpersonen, die rapporteerden over de gezondheidsrisico's van draadloze en cellulaire signalen. De andere groep zag een rapport over de beveiliging van gegevens op internet en mobiele telefoons. Daarna werden alle proefpersonen 15 minuten lang blootgesteld aan een WLAN-signaal. 54 procent van de proefpersonen meldde vervolgens klachten zoals angst, concentratiestoornissen en angstgevoelens. Vooral de proefpersonen die eerder het rapport over de gezondheidsrisico's van WLAN-signalen hadden gezien, vertoonden meestal symptomen. Bij twee proefpersonen was de test zelfs gestopt, hoewel er in feite geen straling aanwezig was.

De tests toonden aan dat de getroffenen geen onderscheid konden maken, „of ze daadwerkelijk worden blootgesteld aan elektromagnetische velden en dat hun symptomen evenzeer kunnen worden veroorzaakt door schijnbelichting als door echte straling“, meldt Witthöft.

De studie van Witthöft en Rubin heeft laten zien dat lugubere berichten in de media veel mensen raken. De loutere suggestie van gezondheidsgevaren is voldoende om bij sommige mensen echte symptomen te veroorzaken. Witthöft roept daarom op tot nauwere samenwerking tussen wetenschappers en mediamakers. Rapporten over gezondheidsrisico's moeten waarheidsgetrouw en waarheidsgetrouw zijn „naar ons beste weten ".

Het nocebo-effect werd voor het eerst waargenomen in geneesmiddelenonderzoeken waarbij de proefpersonen bijwerkingen ondervonden ondanks het feit dat ze placebo kregen. (Ag)